ASP.NET AJAX Extension JavaScript İstemci Özellikleri (Bölüm 1 - Yapılar)

10.03.2010

3558

ASP.NET AJAX Extension dediğimizde çoğunlukla aklımıza UpdatePanel, Timer gibi sunucu kontrolleri gelir. Oysa ASP.NET AJAX Extension ile beraber zengin bir JavaScript istemci kütüphanesi de geliyor. Bu makale serisi boyunca benim Client Extensions olarak adlandırdığım ASP.NET AJAX Extension'ın istemci taraflı özelliklerine bakacağız. Muhabbeti çok uzatmadan ilk konumuz ile maratonumuza başlayalım.

Sınıf, Üye ve Kütüphane Yapısı

Class, Member ve Library kelimeleri bizim ASP.NET sunucu taraflı programlamada özellikle nesne tabanlı programlama yaparken kullandığımız yapılar nedeniyle tanıdık. Bu bölümümüzde bu yapıları JavaScript tarafında nasıl kullanabileceğimizi inceleyeceğiz. Örneklerle konuya girmeden önce hatırlatmak istediğim bir nokta var. ASP.NET AJAX Extension ile beraber gelen JavaScript özelliklerini ve kütüphanelerini kullanabilmeniz için bu özellikleri kullanacağınız sayfaların başında birer ScriptManager yer alması şart. Sunucu kontrollerini kullanırken zaten ScriptManager bulundurmak zorunda olduğumuzu biliyoruz, aynı durum istemci taraflı işlevler için de geçerli.

Type.registerNamespace("Takim");

Örneğimize başlarken yukarıdaki kodumuz ile ilk hamlede Takim adinda bir kütüphane tanımlıyoruz. Bu şekilde bir kütüphane tanımladıkta sonra kütüphaneye istediğimiz sayıda farklı özellik ve fonksiyon tanımlayabiliriz. Bir takımımız için oyuncular tanımlayacağız.

Takim.Oyuncu = function(adi, soyadi, pozisyonu) {
this._adi = adi;
this._soyadi = soyadi;
this._pozisyonu = pozisyonu;
}

Tanımladığımız yeni fonksiyonu Takim kütüphanesi içerisinde Oyuncu sınıfına eşitliyoruz. Aslında Oyuncu diye bir sınıf yoktu, biz eşitleme işlemini yaparken tanımlanmış oldu. Oyuncu fonksiyonunu toplam üç adet parametresi var. Bu parametreler fonksiyonu ait iç değişkenlere aktarılıyor. this. ile başlayan değişkenleri VB.NET'teki private değişkenlere benzetebiliriz. ASP.NET AJAX kütüphanesi _ (alt çizgi) ile başlayan değişkenleri özel değişkenler olarak kabul edecek ve dışarıdan ulaşılmalarına izin vermeyecektir. Peki bu değişkenlere dışarıdan nasıl ulaşacağız?

Takim.Oyuncu.prototype = {

Adi: function() {
return this._adi;
},

Soyadi: function() {
return this._soyadi;
},

Detay: function() {
return this._adi + ', ' + this._soyadi + ', Pozisyonu:' + this._pozisyonu;
}
}

Oyuncu sınıfına ait üç farklı fonksiyon, bir anlamda property (özellik) ekliyoruz. Bu fonksiyonlar sınıf yapısının kendisine has değişkenlerinden değerleri alarak dışarıya sunuyorlar. İçerideki verileri dışa sunuş şekli konusunda istediğimiz gibi kod yazma şansımız var. Örneğin Detay fonksiyonu oyuncunun adini, soyadini alarak pozisyonunu da ekleyerek bir metin döndürüyor.

Tanımlamalarımızı bitirdikten sonra sıra geldi sınıfımızın kaydını yapmaya.

Takim.Oyuncu.registerClass('Takim.Oyuncu', null, Sys.IDisposable);

Bu kayıt sayesinde yarattığımız sınıf üzerinden oluşturacağımız değişkenler yine ASP.NET AJAX tarafından kontrol edilerek, gerektiğinde (dispose) yok edilecek. Tüm bu kodları eğer web sayfanızın direk içerisine yerleştireceksiniz yapmanız gereken ek bir işlem yok. Fakat eğerki sizde benim gibi ayrı bir JavaScript dosyası kullanacaksınız kesinlikle sonunda aşağıdaki satırın bulunması gerekiyor.

if (typeof(Sys) !== 'undefined') Sys.Application.notifyScriptLoaded();

Bu kod ile ScriptManager'ı JavaScript tanımlamalarımızın tamamlandığından haberdar ediyoruz. JavaScript kodumuzu aşağıdaki şekilde sonlandırıyoruz.

Type.registerNamespace("Takim");

Takim.Oyuncu = function(adi, soyadi, pozisyonu) {
this._adi = adi;
this._soyadi = soyadi;
this._pozisyonu = pozisyonu;
}

Takim.Oyuncu.prototype = {

Adi: function() {
return this._adi;
},

Soyadi: function() {
return this._soyadi;
},

Detay: function() {
return this._adi + ', ' + this._soyadi + ', Pozisyonu:' + this._pozisyonu;
}
}
Takim.Oyuncu.registerClass('Takim.Oyuncu', null, Sys.IDisposable);

if (typeof(Sys) !== 'undefined') Sys.Application.notifyScriptLoaded();

Son olarak hazırladığımız kütüphaneyi kullandığımız örnek bir sayfa ile bölümümüzü tamamlayalım.

<%@ Page Language="VB" %>

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">

<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
<head runat="server">
<title>Untitled Page</title>
</head>
<body>
<form id="form1" runat="server">
<div>
<asp:ScriptManager ID="ScriptManager1" runat="server">
</asp:ScriptManager>
<script type="text/javascript" src="client.js"></script>
<script type="text/javascript" language="JavaScript">
function Yarat()
{
var Oyuncum = new Takim.Oyuncu(
'Oyuncu Adi', 'Oyuncu Soyadý', 'Pivot');
alert(Oyuncum.Detay());
return false;
}
</script>

<input id="Button1" onclick="Yarat()" type="button" value="TIKLA" /></div>
</form>
</body>
</html>

Tüm yazdığımız JavaScript kodlarını Client.js adında bir dosyaya kaydederek sayfamıza standard yollarla ekledikten sonra sayfa içi JavaScript kodları ile kullanabiliyoruz. Kodumuzda Oyuncu sınıfından bir Oyuncu türeterek adını, soyadını ve pozisyonunu da tanımladıktan sonra oyuncuya ait Detay metodunu çalıştırarak aldığımız metni bir uyarı kutusu ile gösteriyoruz.

Sıralar

Enumarations olarak bildiğimiz yapıları JavaScript tarafında da kullanma şansımız var. Bunun için ilk olarak gerekli değerleri içeren tanımlamalarımızı aşağıdaki şekilde yapmamız gerekiyor.

Type.registerNamespace("Sistem");

Sistem.Renk = function(){};

İlk olarak yukarıdaki şekilde Sistem adında bir kütüphane tanımlayarak içerisine boş bir Renk metodu ekliyoruz. Şimdi de Renk metodu içerisinde Enumaration tanımlıyor olacağız.

Sistem.Renk.prototype =
{
Mavi: 0x0000FF,
Yesil: 0x00FF00,
Beyaz: 0xFFFFFF
}

Örneğimizde şimdilik üç adet renk tanımlayalım, karşılığında değer olarak da renkler Hex karşılığını koyalım. Tanımlamalarımız bittiğine göre sıra geldi kütüphaneye kaydımızı yaptırıp dosyamızı kapatmaya.

Sistem.Renk.registerClass("Sistem.Renk");

if (typeof(Sys) !== 'undefined') Sys.Application.notifyScriptLoaded();

JavaScript dosyamızın tam hali aşağıdaki şekilde olmalı;

Type.registerNamespace("Sistem");

Sistem.Renk = function(){};
Sistem.Renk.prototype =
{
Mavi: 0x0000FF,
Yesil: 0x00FF00,
Beyaz: 0xFFFFFF
}
Sistem.Renk.registerClass("Sistem.Renk");

if (typeof(Sys) !== 'undefined') Sys.Application.notifyScriptLoaded();

Sayfamıza bu JavaScript dosyasını linklediğimizde aşağıdaki gibi kullanabiliyor olacağız.

Yukarıdaki kodumuzda yer alan Boya adındaki fonksiyon kendisine verilen metin tipindeki renk adını alarak Renkler. metni ile birleştirerek eval komutu ile JavaScript olarak çalıştıracak. Böylece JavaScript kodu olarak Renkler.Mavi gibi kodlar ile önceden tanımladığımız Hex değerlerine ulaşabiliyor olacağız.

Bir sonraki yazımda AJAX Extension'a ait istemci taraflı özelliklere, JavaScript dizileri üzerinde çalışma yöntemleri ile devam ediyor olacağız.

Hepinize kolay gelsin.

Yazar Hakkında

Daron Yöndem

daron.yondem.com

DEVELOAD Yazılım şirketi kurucusu Daron Yöndem ASP.NET alanında aldığı MVP ünvanını son üç yıldır Silverlight alanında devam ettirmektedir. Microsoft Regional Director ünvanına da sahip olan Daron Yöndem’e 2009, 2010 ve 2011 yıllarında Microsoft tarafından “Gold Global Impact Award” ödülü verilmiştir. Microsoft TechEd, PDC, DevReach, Microsoft DevDays gibi uluslararası konferanslarda konuşmacı olan Daron Yöndem INETA (International .NET Association) Orta-Doğu Afrika Bölge Başkanlığı görevini sürdürürerek 262.000’i aşkın üyesi olan 58 sosyal topluluğa destek vermektedir. Üç Türkçe, üç İngilizce kitabı olan Daron Yöndem’in Wrox Publishing gibi uluslararası yayınevlerinden kitapları bulunmaktadır.

Yazar Hakkında

Sosyal Medya

0 Yorum

Yorum Yaz / Soru Sor

Son Yorumlar

En Güncel Sorular

En Son Cevap Verilen Sorular

Twitter

En Çok Okunanlar

Sponsorlar