ASP.NET tarafında programlama yaparken çoğu zaman yaptığımız işlemlerin veya kullanıcılara sağlamaya çalıştığımız ortamında sadece CRUD (Create, Read, Update, Delete) operasyonlarını yapmakla yükümlü olduğunu farkına bile varmayız. Aslında tüm yaptığımız sürekli farklı toplolar için INSERT, UPDATE, DELETE işlemlerini yapan sayfalar, arayüzler ve kodlar yaratmaktır. Bazen bu kodların tabloların niteliğine göre biraz değişir bazen de tablolar arası ilişkiler nedeniyle ek filtrelemeler koymamız gerekir. Fakat özünde baktığımızda işin büyük kısmı ve sürekli tekrar etmekten bir programcı olarak genelde sıkıldığımız kısmı klasik CRUD işlemleridir.

İşte tam da bu noktada bizim sorunumuzu çözecek olarak yapı .NET Framework 3.5 SP1 ile beraber artık Visual Studio'nun içerisinde: ASP.NET Dynamic Data Web Site!

Önce bir hazırlanalım!

Nesne Tabanlı Tasarım mimarisinin mantığına tamamen aykırı olsa da maalesef çoğu projede hala öncelikle veritabanı tasarımını yaparak ilerliyoruz. Bu kötü bir alışkanlık gibi gözükse de ufak projelerde çok sorun yaratmayacağını öngörebiliriz. Dynamic Data Web Site mantığında da önce elinizde hazır bir veritabanı olması şart. Bunun için hemen hızlı bir şekilde SQL 2008'de örnek bir veri tabanı yaratacağız.

Örneğimizdeki veritabanının tasarımı.

Veritabanımızı yukarıdaki şemaya göre yarattıktan sonra artık hemen bu veritabanını kontrol edecek olan web sitesini yaratmak üzere Visual Studio tarafına geçebiliriz.

Yeni bir Dynamic Web Site!

Visual Studio içerisinde "File / New Web Site" menüsüne ufak bir yolculuk yaparsak karşımıza seçenekler arasında bir de "Dynamic Data Web Site"ın geldiğini göreceğiz. Hemen bu seçeneği işaretleyerek yeni web sitemizi yaratalım.

Projenizi yarattıktan sonra "Solution Explorer" içerisinde gördüğünüz farklı klasör ve dosyalar aklınızı karıştırmasın. Bu konulara ileriki makalelerde detaylı olarak değineceğiz. Şu an için önemli olan hemen web sitemizi veritabanı ile ilişkilendirerek ayağa kaldırıp sonuca ulaşmak.

Dynamic Data Web Site'ın veritabanına ulaşması için Entity Framework kullanabileceğiniz gibi rahatlıkla LINQ2SQL sınıflarından da faydalanabilirsiniz. Biz örneğimizde LINQ2SQL kullanacağız. Bu nedenle hemen yeni bir DBML dosyasını projemize ekliyoruz ve veritabanımızdan "Kategoriler" ve "Ürünler" tablolarını DBML dosyasına taşıyoruz.

LINQ2SQL'in detayların bu yazıda girmeyeceğim, merak edenler bu konudaki detayları "LINQ2SQL'e Giriş" yazımdan edinebilirler.

Artık LINQ2SQL sınıflarımız da hazır olduğuna göre geriye sadece tek bir nokta kalıyor; Dynamic Data Web Site'ı LINQ2SQL sınıflarımız ile haberleştirmek. Bu işlemi yapabilmemiz için gerekli kod aslında hazır bir şekilde projenin Global.asax dosyasında duruyor.

    '                    IMPORTANT: DATA MODEL REGISTRATION

    ' Uncomment this line to register LINQ to SQL classes or an ADO.NET Entity Data

    ' model for ASP.NET Dynamic Data. Set ScaffoldAllTables = true only if you are sure

    ' that you want all tables in the data model to support a scaffold (i.e. templates)

    ' view. To control scaffolding for individual tables, create a partial class for

    ' the table and apply the [Scaffold(true)] attribute to the partial class.

    ' Note: Make sure that you change "YourDataContextType" to the name of the data context

    ' class in your application.

    ' model.RegisterContext(GetType(YourDataContextType), New ContextConfiguration() With {.ScaffoldAllTables = False})

Yukarıdaki gibi tamamen pasif hale getirilmiş bir paragraf yazı ve bir satır kod Global.asax'ın en başında yer alıyor. Bizim için önemli olan en alttaki kod satırı tabi ki. Bu satırı aktif hale getirerek YouDataContextType'ın yerine kendi DBML dosyamızın DataContext'ini atamamız gerek. Sonrasında da ScaffoldAllTables özelliğini False değerinden True'ye çevirmeliyiz.

[VB]

model.RegisterContext(GetType(DataClassesDataContext), New ContextConfiguration() With {.ScaffoldAllTables = True})

[C#]

model.RegisterContext(typeof(DataClassesDataContext), new ContextConfiguration() { ScaffoldAllTables = true });

Son olarak yukarıdaki kod işimizi görecektir. Burada özellikle açıklanması gereken nokta sanırım ScaffoldAllTables özelliği. Bu özellik sayesinde Dynamic Data Web Site hedef veritabanındaki (Şu anda sadece LINQ2SQL'in sağladığı tablolar) tüm tablolara ulaşarak gerekli CRUD işlemlerinin yapılabilmesini sağlayacaktır. Bu işlemin yapılıp yapılmayacağına isterseniz tablo bazında da karar verebilirsiniz, fakat bunun detaylarına daha ileride gireceğiz.

Şimdi son değişikliklerle beraber Global.asax dosyamızı da kaydedelim ve projemizi çalıştıralım :)

Dynamic Data Web Site'ın ilk görünümü.

Gördüğünüz gibi site çalıştığında anda kendisine bağlı tüm tabloları hemen listeledi. Şimdi hızlıca bir Kategorilers sayfasına yönelelim. Unutmadan, buradaki isimlerin LINQ2SQL'deki nesne isimleri olduklarını hatırlamakta fayda var, isterseniz bu isimleri LINQ2SQL tarafından rahatlıkla değiştirebilirsiniz, başka seçenekler de var ama onları da ileride inceleyeceğiz.

Kategoriler tablosu listeleniyor.

Benim daha önce veritabanına girişini yaptığın birkaç veriyi yukarıdaki ekranda görebilirsiniz. Gördüğünüz gibi otomatik olarak tüm bu kategoriler için Edit / Delete ve Details bölümleri açılmış. Kategoriler'in Aciklama özellikleri burada gösterilmemiş ve Details bölümü ile gidilen sayfaya saklanmış. Daha da güzeli her kategorinin yanına bir "View Urunlers" linki konarak bu kategorideki ürünlerin görülebileceği sayfaya birer de link konmuş. Eh gönül daha ne ister?

Ürünler'in gösterildiği Dynamic Data Sayfası

Ürünlerin gösterildiği sayfaya gittiğimizde ise otomatik olarak Kategoriler'in bir DropDownList'e dönüştüğünü ve filtreleme amaçlı olarak kullanılabildiğini görüyoruz. Ayrıca burada da hem yeni ürün ekleme amaçlı hem de düzenleme için gerekli tüm detaylar hazırlanmış.

Ürünler'imizin detaylarını düzenleyebileceğimiz sayfalar da hazır.

Herhangi bir ürüne ait Edit linkine tıkladığımızda gittiğimiz sayfada Urunler tablosundaki her bir Field'e uygun şekilde gerekli görsel öğelerin yaratıldığını görebiliyoruz. Veritabanına NText olarak düzenlediğimiz yerler MultiLine TextBox'lar haline gelirken kategorilerimiz de bir DropDownList haline gelmiş.

Tabi ki bu web sitesi bu şekilde kullanılabileceği gibi özelleştirmelerin gerekeceği de kesin. Sonraki Dynamic Data ile ilgili yazılarımda özelleştirmelerle ilgili detayların yanı sıra arka plandaki mekanizmaları da inceleyeceğiz.

Hepinize kolay gelsin.